Sayılarla Basın Kartı

SAYILARIN SÖYLEDİKLERİ: ALANI AÇIKLAMADA YETERSİZ

Türkiye’de basın kartına yönelik politikalar, verilişinde yaşanan güçlükler ve uzayan süreçlere bakıldığında, “lütuf-ceza” ikiliğine indirgendiği görülmektedir.

Dolayısıyla basın kartının veriliş yöntem ve ilkelerinin gazetecilik mesleğiyle ilişkisi zayıfladıkça, basın kartı sayılarına ilişkin verilerin gazetecilik mesleğini anlamlandırma kapasitesi de giderek azalmaktadır. Üstelik basın kartına ilişkin verilerin kamuoyuna düzenli olarak açıklanmadığı da bir gerçektir. Verilere ulaşmak basın kartına ulaşmak kadar zor olmasa da bu veriler ancak özel ilgi ve çabayla ulaşılabilecek bir yerde tutulmaktadır. Bu konuda günümüzde temel kaynaklar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin verdiği yazılı soru önergeleri ve İletişim Başkanlığı’nın (öncesinde Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün) yıllık faaliyet raporları ve/veya strateji plan belgeleridir. Bunun dışında kalan -alana ilişkin kitaplar gibi- kaynaklar ya güncelliğini yitirmiştir ya da -haber sitelerinde yer alan bilgiler gibi- yaklaşık değerler sunduğu için karışıklığa neden olmaktadır.

Öte yandan, temel kaynaklar olarak tanımlanan kaynaklarda da bazı sorunlar bulunmaktadır. Bunların ilki, yazılı soru önergelerine ilişkindir. TBMM üyeleri tarafından verilen soru önergelerindeki pek çok soru ya yanıtsız bırakılmakta ya kısmi cevaplanmakta ya da sorular ne olursa olsun matbu ve veri içermeyen yanıtlar verilmektedir. Yine de bu önergelere verilen yanıtlar içinde basın kartları sayısına ilişkin veriler ağırlıktadır.

Bir diğer güçlük ise Başkanlık/Genel Müdürlük faaliyet/strateji belgelerine ilişkindir. Bu belgelerde basın kartlarıyla ilgili veriler genellikle o yıl düzenlenen, preslenen basın kartı sayılarına ve yt yapılan başvuruların niteliklerine ilişkindir. Buna karşın, bu belgeler arasında basın kartı sahibi toplam gazeteci sayısı nadir olarak belirtilmektedir.

CİB’in basın kartı sayılarında olduğu gibi Basın Kartı Komisyonu konusunda da bilgi vermediği bilinmektedir. Komisyon’un 2015 sonrası yapısı ve CİB’in kamuoyundan bilgi saklıyor olması, konuyu daha da tartışmalı hale getirmektedir. CİB, Komisyon üyelerine ilişkin ilk veriyi, 10 Ağustos 2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından “Bu yılın ilk Basın Kartı Komisyonu” toplandı başlıklı bir açıklama ile paylaşmıştır. Bu açıklamada, görüşülen dosya sayısı ile ilk kez ve ömür boyu basın kartı almaya hak kazanan başvuru sayısına ilişkin veriler dışında bir bilgi yoktur. Açıklamada dikkat çeken bir başka nokta daha vardır: Başkanlığın internet sitesinden ve sosyal medya hesaplarından yapılan duyuruda, basın kartı komisyon üyelerinin yüzleri görünmesine rağmen isimliklerinin dijital manipülasyonla okunmaz hale getirildiği görülmektedir. Bunun nedeni ise anlaşılabilir değildir.

Refleksiyon olarak, ulaşabildiğimiz dijital ve basılı kaynaklardan basın kartı sayılarıyla ilgili edindiğimiz bilgileri derledik. Yıllara göre basın kartı sayıları ve bu bilgilere ulaştığımız kaynakların tablosu şöyle:

Tarih Basın Kartı Sayısı
20 Temmuz 2022 16 bin 588
10 Ocak 2022 16 bin 400
31 Aralık 2021 16 bin 429
26 Haziran 2021 15 bin 769
23 Haziran 2021 15 bin 766
9 Mart 2021 15 bin 145
21 Ocak 2021 15 bin 91
31 Aralık 2020 15 bin 148
30 Aralık 2020 15 bin 148 /2/3
26 Ağustos 2020 14 bin 290
3 Ekim 2019 12 bin 735
21 Mart 2019 14 bin 759 /2
29 Kasım 2018 15 bin 206
Temmuz 2018 15 bin 485
2016 13 bin 722
28 Temmuz 2013 13 bin 329
2013 (ay bilinmiyor) 14 bin 415
2012 14 bin 55
13 Temmuz 2012 13 bin 914
2011 11 bin 876

  • 7 bin 566 göreve bağlı
  • 3 bin 957 sürekli
  • 141 serbest
  • 212 basın şeref kartı
2010 12 bin 171
2009 11 bin 390
2006 9 bin 412 – Kaynak*
2005 9 bin 21 – Kaynak**
1997 5 bin 574 – Kaynak***
1992 5 bin 820 – Kaynak****
1977 2 bin 933 – Kaynak*****
1971 2 bin 28 – Kaynak******

 

Kaynak*: Basın –Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü 2006 Mali Yılı İdari Faaliyet Raporu

Kaynak**: Basın Kartı Yönetmeliği Bağlamında Türkiye’de Gazeteciler ve Basın Mesleğini Temsil Edenler, Burcu Kaya, BYEGM Yayınları, 2005.

Kaynak***: Türkiye’de Gazetecilik, Gazeteler ve Gazeteciler (sıralı listeden hesaplandı), Haluk Besen, İnkilap Yayınları, 1997.

Kaynak****: Türkiye’de Gazetecilik ve Gazeteciler, Abdülrezak Altun, ÇGD Yayınları, 1995.

Kaynak*****: Türk Basınında Kim Kimdir, BYEGM Yayınları, 1977.

Kaynak******: Türkiye’de Gazetecilik ve Gazeteciler, Abdülrezak Altun, ÇGD Yayınları, 1995.