SAYILARIN SÖYLEDİKLERİ: ALANI AÇIKLAMADA YETERSİZ
Türkiye’de basın kartına yönelik politikalar, verilişinde yaşanan güçlükler ve uzayan süreçlere bakıldığında, “lütuf-ceza” ikiliğine indirgendiği görülmektedir.
Dolayısıyla basın kartının veriliş yöntem ve ilkelerinin gazetecilik mesleğiyle ilişkisi zayıfladıkça, basın kartı sayılarına ilişkin verilerin gazetecilik mesleğini anlamlandırma kapasitesi de giderek azalmaktadır. Üstelik basın kartına ilişkin verilerin kamuoyuna düzenli olarak açıklanmadığı da bir gerçektir. Verilere ulaşmak basın kartına ulaşmak kadar zor olmasa da bu veriler ancak özel ilgi ve çabayla ulaşılabilecek bir yerde tutulmaktadır. Bu konuda günümüzde temel kaynaklar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin verdiği yazılı soru önergeleri ve İletişim Başkanlığı’nın (öncesinde Basın-Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü’nün) yıllık faaliyet raporları ve/veya strateji plan belgeleridir. Bunun dışında kalan -alana ilişkin kitaplar gibi- kaynaklar ya güncelliğini yitirmiştir ya da -haber sitelerinde yer alan bilgiler gibi- yaklaşık değerler sunduğu için karışıklığa neden olmaktadır.
Öte yandan, temel kaynaklar olarak tanımlanan kaynaklarda da bazı sorunlar bulunmaktadır. Bunların ilki, yazılı soru önergelerine ilişkindir. TBMM üyeleri tarafından verilen soru önergelerindeki pek çok soru ya yanıtsız bırakılmakta ya kısmi cevaplanmakta ya da sorular ne olursa olsun matbu ve veri içermeyen yanıtlar verilmektedir. Yine de bu önergelere verilen yanıtlar içinde basın kartları sayısına ilişkin veriler ağırlıktadır.
Bir diğer güçlük ise Başkanlık/Genel Müdürlük faaliyet/strateji belgelerine ilişkindir. Bu belgelerde basın kartlarıyla ilgili veriler genellikle o yıl düzenlenen, preslenen basın kartı sayılarına ve yt yapılan başvuruların niteliklerine ilişkindir. Buna karşın, bu belgeler arasında basın kartı sahibi toplam gazeteci sayısı nadir olarak belirtilmektedir.
CİB’in basın kartı sayılarında olduğu gibi Basın Kartı Komisyonu konusunda da bilgi vermediği bilinmektedir. Komisyon’un 2015 sonrası yapısı ve CİB’in kamuoyundan bilgi saklıyor olması, konuyu daha da tartışmalı hale getirmektedir. CİB, Komisyon üyelerine ilişkin ilk veriyi, 10 Ağustos 2020 tarihinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı tarafından “Bu yılın ilk Basın Kartı Komisyonu” toplandı başlıklı bir açıklama ile paylaşmıştır. Bu açıklamada, görüşülen dosya sayısı ile ilk kez ve ömür boyu basın kartı almaya hak kazanan başvuru sayısına ilişkin veriler dışında bir bilgi yoktur. Açıklamada dikkat çeken bir başka nokta daha vardır: Başkanlığın internet sitesinden ve sosyal medya hesaplarından yapılan duyuruda, basın kartı komisyon üyelerinin yüzleri görünmesine rağmen isimliklerinin dijital manipülasyonla okunmaz hale getirildiği görülmektedir. Bunun nedeni ise anlaşılabilir değildir.
Refleksiyon olarak, ulaşabildiğimiz dijital ve basılı kaynaklardan basın kartı sayılarıyla ilgili edindiğimiz bilgileri derledik. Yıllara göre basın kartı sayıları ve bu bilgilere ulaştığımız kaynakların tablosu şöyle:
Tarih | Basın Kartı Sayısı |
20 Temmuz 2022 | 16 bin 588 |
10 Ocak 2022 | 16 bin 400 |
31 Aralık 2021 | 16 bin 429 |
26 Haziran 2021 | 15 bin 769 |
23 Haziran 2021 | 15 bin 766 |
9 Mart 2021 | 15 bin 145 |
21 Ocak 2021 | 15 bin 91 |
31 Aralık 2020 | 15 bin 148 |
30 Aralık 2020 | 15 bin 148 /2/3 |
26 Ağustos 2020 | 14 bin 290 |
3 Ekim 2019 | 12 bin 735 |
21 Mart 2019 | 14 bin 759 /2 |
29 Kasım 2018 | 15 bin 206 |
Temmuz 2018 | 15 bin 485 |
2016 | 13 bin 722 |
28 Temmuz 2013 | 13 bin 329 |
2013 (ay bilinmiyor) | 14 bin 415 |
2012 | 14 bin 55 |
13 Temmuz 2012 | 13 bin 914 |
2011 | 11 bin 876
|
2010 | 12 bin 171 |
2009 | 11 bin 390 |
2006 | 9 bin 412 – Kaynak* |
2005 | 9 bin 21 – Kaynak** |
1997 | 5 bin 574 – Kaynak*** |
1992 | 5 bin 820 – Kaynak**** |
1977 | 2 bin 933 – Kaynak***** |
1971 | 2 bin 28 – Kaynak****** |
Kaynak*: Basın –Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü 2006 Mali Yılı İdari Faaliyet Raporu
Kaynak**: Basın Kartı Yönetmeliği Bağlamında Türkiye’de Gazeteciler ve Basın Mesleğini Temsil Edenler, Burcu Kaya, BYEGM Yayınları, 2005.
Kaynak***: Türkiye’de Gazetecilik, Gazeteler ve Gazeteciler (sıralı listeden hesaplandı), Haluk Besen, İnkilap Yayınları, 1997.
Kaynak****: Türkiye’de Gazetecilik ve Gazeteciler, Abdülrezak Altun, ÇGD Yayınları, 1995.
Kaynak*****: Türk Basınında Kim Kimdir, BYEGM Yayınları, 1977.
Kaynak******: Türkiye’de Gazetecilik ve Gazeteciler, Abdülrezak Altun, ÇGD Yayınları, 1995.